MINISTRA ZDROWIA
z dnia 31 grudnia 1999 r.
w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, zasad funkcjonowania i rodzajów zakładów lecznictwa odwykowego oraz udziału innych zakładów opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad osobami uzależnionymi od alkoholu
(Dz. U. z dnia 21 stycznia 2000 r.)
Na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230, z 1984 r. Nr 34, poz. 184, z 1987 r. Nr 33, poz. 180, z 1989 r. Nr 35, poz. 192, z 1990 r. Nr 34, poz. 198 i Nr 73, poz. 431, z 1991 r. Nr 73, poz. 321 i Nr 94, poz. 419, z 1993 r. Nr 40, poz. 184, z 1996 r. Nr 127, poz. 593, z 1997 r. Nr 88, poz. 554, Nr 113, poz. 732 i Nr 121, poz. 770 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668) zarządza się, co następuje:
§ 1.
Rozporządzenie określa:
1) organizację, kwalifikacje personelu, zasady funkcjonowania i rodzaje zakładów lecznictwa odwykowego, a także innych zakładów opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad uzależnionymi od alkoholu, oraz zasady współdziałania w tym zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi,
2) warunki, jakie powinny spełniać zakłady lecznicze dla osób uzależnionych od alkoholu, prowadzone poza publicznymi zakładami opieki zdrowotnej.
§ 2.
- Zakłady lecznictwa odwykowego realizują programy psychoterapii uzależnień i współuzależnień oraz udzielają indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych i rehabilitacyjnych osobom uzależnionym od alkoholu i członkom ich rodzin.
- Zakłady lecznictwa odwykowego prowadzą dokumentację medyczną oraz sprawozdawczość określoną w odrębnych przepisach.
- Zakładem lecznictwa odwykowego (z wyjątkiem oddziału leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych) kieruje kierownik z wyższym wykształceniem, posiadający kwalifikacje uzyskane w szkoleniu specjalistycznym w zakresie terapii uzależnień, określone w § 18 ust. 2, oraz pięcioletni staż pracy w lecznictwie odwykowym.
§ 3.
- Indywidualne świadczenia zapobiegawczo-lecznicze w rozumieniu niniejszego
rozporządzenia obejmują:
- działania diagnostyczne w zakresie uzależnienia lub współuzależnienia oraz związanych z tym szkód zdrowotnych,
- postępowanie medyczne ukierunkowane na leczenie szkód zdrowotnych,
a w szczególności:
- leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych,
- oddziaływania farmakologiczne wspomagające psychoterapię uzależnień.
- Przez psychoterapię uzależnień rozumie się indywidualne i grupowe oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na zmianę patologicznych mechanizmów uzależnień oraz uczenie umiejętności potrzebnych do utrzymywania abstynencji.
- Przez psychoterapię współuzależnień rozumie się oddziaływania psychologiczne ukierunkowane na usunięcie lub złagodzenie zaburzeń funkcjonowania u członka rodziny, powstałych wskutek przewlekłego stresu związanego z życiem w rodzinie z osobą uzależnioną od alkoholu.
- ¦wiadczenia rehabilitacyjne obejmują oddziaływania psychospołeczne i pomocnicze medyczne, ukierunkowane na przywrócenie zdolności funkcjonowania społecznego osobie uzależnionej.
- Pacjenci wymagający specjalistycznego leczenia innego niż odwykowe leczeni są w zakładach opieki zdrowotnej, które mają odpowiednie warunki do diagnostyki i terapii.
§ 4.
Zakładami lecznictwa odwykowego są:
- wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia,
- przychodnia terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia,
- poradnia dla osób z problemami alkoholowymi,
- oddział leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych,
- całodobowy oddział terapii uzależnienia od alkoholu,
- dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu,
- ośrodek terapii uzależnień od alkoholu.
§ 5.
- Do zadań wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia
należy w szczególności:
- wykonywanie zadań przychodni terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia dla ludności określonego terenu,
- udzielanie konsultacji specjalistycznych dla zakładów lecznictwa odwykowego,
- koordynacja pracy zakładów lecznictwa odwykowego na terenie województwa,
- działalność metodyczno-organizacyjna w zakresie zbierania i opracowywania danych statystycznych dotyczących rozpowszechnienia uzależnienia od alkoholu i związanych z nim problemów oraz lecznictwa odwykowego na terenie województwa, a także ocena tych danych,
- inicjowanie i prowadzenie działań podnoszących kwalifikacje zawodowe pracowników merytorycznych zatrudnionych w lecznictwie odwykowym oraz osób współdziałających z zakładami lecznictwa odwykowego w realizacji zadań programowych, w tym organizowanie staży i szkoleń.
- Do zadań kierownika wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu
i współuzależnienia należy w szczególności:
- koordynacja wdrażania rozporządzenia na terenie województwa,
- koordynacja działalności zakładów lecznictwa odwykowego związana z zapewnianiem dostępności świadczeń zdrowotnych, o których mowa w § 3, dla osób uzależnionych i współuzależnionych,
- ocena jakości świadczeń, o których mowa w § 3, udzielanych przez zakłady lecznictwa odwykowego na terenie województwa oraz wnioskowanie o realizację programów naprawczych,
- wnioskowanie o konieczności podjęcia doskonalenia zawodowego pracowników,
- współpraca z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz ze specjalistą krajowym w dziedzinie terapii uzależnień.
- Oprócz wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia na terenie województwa działają inne zakłady lecznictwa odwykowego, o których mowa w § 4.
§ 6.
- Przychodnia terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia realizuje:
- programy psychoterapii dla osób uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych,
- pełny zakres indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych,
- świadczenia rehabilitacyjne,
- zadania poradni dla osób z problemami alkoholowymi wymienione w § 7 ust. 2.
- W skład przychodni, o której mowa w ust. 1, wchodzą:
- poradnia dla osób z problemami alkoholowymi,
- poradnia dla osób współuzależnionych.
- Przychodnia, o której mowa w ust. 1, organizuje staże i szkolenia doskonalące dla pracowników lecznictwa odwykowego, w porozumieniu z kierownikiem wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia.
§ 7.
- Poradnię dla osób z problemami alkoholowymi tworzy się w miastach powyżej 25.000 mieszkańców, a ponadto dla mieszkańców terenu, na którym czas dojazdu do poradni publicznym środkiem transportu przekracza 1 godzinę.
- Do zadań poradni dla osób z problemami alkoholowymi należy w szczególności:
- realizacja programów psychoterapii uzależnienia od alkoholu,
- udzielanie indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych osobom uzależnionym od alkoholu,
- prowadzenie działań konsultacyjno-edukacyjnych dla członków rodzin osób uzależnionych,
- wspieranie działań placówek podstawowej opieki zdrowotnej w zakresie wczesnej diagnozy i krótkiej interwencji oraz udzielanie w razie potrzeby konsultacji lekarzom,
- współpraca z placówkami zajmującymi się rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz z grupami samopomocowymi.
§ 8.
- Do zadań oddziału leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych należy udzielanie indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych dla osób uzależnionych od alkoholu w zakresie przewidzianym w § 3 ust. 1, a ponadto prowadzenie działań informacyjno-edukacyjnych mających na celu motywowanie pacjentów do podjęcia psychoterapii uzależnienia.
- Oddziałem leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych kieruje lekarz.
§ 9.
- Do zadań całodobowego oddziału terapii uzależnienia od alkoholu należą:
- realizacja programów psychoterapii uzależnienia od alkoholu,
- udzielanie indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych osobom uzależnionym od alkoholu,
- prowadzenie działań konsultacyjno-edukacyjnych dla członków rodzin osób uzależnionych,
- przygotowanie pacjenta kończącego podstawowy program terapeutyczny do kontynuowania terapii w programie ambulatoryjnym.
- Oddziały terapii uzależnienia od alkoholu we współdziałaniu z poradniami dla osób z problemami alkoholowymi mogą realizować programy terapeutyczne dla osób współuzależnionych.
§ 10.
Dzienny oddział terapii uzależnienia od alkoholu realizuje zadania wymienione w § 9 dla osób uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych, które nie wymagają całodobowej hospitalizacji.
§ 11.
W skład ośrodka terapii uzależnień od alkoholu wchodzą co najmniej dwa rodzaje jednostek organizacyjnych spośród wymienionych w § 4 pkt 2-6, które zapewniają całodobowe (lub dzienne) i ambulatoryjne świadczenia zdrowotne dla osób uzależnionych od alkoholu i współuzależnionych.
§ 12.
- W zakładach lecznictwa odwykowego, o których mowa w § 4 pkt 1-3 i 5-7, zapewnia się pomieszczenia i wyposażenie niezbędne do realizacji programu psychoterapeutycznego.
- Warunki udzielania świadczeń zdrowotnych przez zakłady wymienione w § 5-11 oraz w § 17 są opracowywane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w porozumieniu z Instytutem Psychiatrii i Neurologii.
§ 13.
Całodobowymi zakładami lecznictwa odwykowego są oddziały leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych oraz całodobowe ośrodki terapii uzależnienia od alkoholu.
§ 14.
- Przyjmowanie i wypisywanie pacjenta z całodobowego zakładu lecznictwa odwykowego odbywa się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 listopada 1995 r. regulującym szczegółowy sposób działania szpitala psychiatrycznego w sprawach przyjmowania oraz wypisywania ze szpitala psychiatrycznego (Dz. U. Nr 150, poz. 736) lub na podstawie orzeczenia sądowego dla osób zobowiązanych do leczenia.
- Jeżeli osoba zobowiązana do leczenia w całodobowym zakładzie lecznictwa odwykowego opuszcza zakład przed zakończeniem leczenia, kierownik dokonuje wypisu i zawiadamia o tym niezwłocznie sąd, który postanowił o obowiązku leczenia.
§ 15.
- Do zadań placówek udzielających świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej
(przychodni, ośrodków zdrowia i poradni) należą w szczególności:
- wczesne rozpoznawanie ryzykownego i szkodliwego picia alkoholu przez osoby nieuzależnione i wynikających z tego szkód zdrowotnych oraz podejmowanie interwencji w celu ograniczenia picia alkoholu przez tych pacjentów,
- stosowanie procedur przesiewowych służących wczesnemu wykrywaniu uzależnienia od alkoholu i kierowanie osób z podejrzeniem uzależnienia do konsultacji w poradniach lub przychodniach lecznictwa odwykowego,
- leczenie osób doznających szkód zdrowotnych z powodu picia alkoholu oraz udzielanie podstawowych świadczeń leczniczych osobom uzależnionym od alkoholu i współuzależnionym.
- W realizacji powyższych zadań placówki podstawowej opieki zdrowotnej współdziałają z poradniami dla osób z problemami alkoholowymi oraz z przychodniami terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, a także z punktami konsultacyjno-informacyjnymi tworzonymi przez organy samorządu terytorialnego oraz organizacje społeczne.
- Zalecane procedury służące wczesnemu wykrywaniu problemów alkoholowych oraz interwencji opracowuje i upowszechnia Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w porozumieniu z Instytutem Psychiatrii i Neurologii.
§ 16.
Zakłady lecznictwa odwykowego współpracują:
- z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Instytutem Psychiatrii i Neurologii w zakresie wdrażania standardów i procedur terapeutycznych oraz podnoszenia kwalifikacji personelu fachowego, a także monitorowania efektów terapii,
- z zakładami psychiatrycznej opieki zdrowotnej,
- z pełnomocnikiem zarządu województwa do spraw rozwiązywania problemów alkoholowych,
- z kierownikiem wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia lub innej placówki pełniącej tę funkcję w zakresie koordynacji oddziaływań leczniczych oraz podnoszenia kwalifikacji zawodowych,
- z wojewódzkim konsultantem do spraw psychiatrii,
- z organami samorządów terytorialnych w realizacji ustawowo określonych zadań własnych gmin, powiatów i województw,
- z placówkami dla osób z problemem alkoholowym oraz dla ofiar przemocy w rodzinie, tworzonymi przez organy samorządu terytorialnego oraz organizacje społeczne,
- ze środowiskami samopomocowymi, a w szczególności ze wspólnotą Anonimowych Alkoholików i klubami abstynenta w zakresie środowiskowych oddziaływań wspierających abstynencję pacjentów,
- z zakładami pracy chronionej, w których są zatrudnione osoby uzależnione od alkoholu objęte programem rehabilitacji społecznej,
- z domami pomocy społecznej, w których przebywają osoby uzależnione, w zakresie rozpoznawania, terapii uzależnienia od alkoholu oraz konsultacji i szkolenia personelu w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych.
§ 17.
- Zakłady lecznictwa odwykowego, będące niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej,
powinny spełniać następujące warunki:
- świadczenia zdrowotne udzielane w tych zakładach powinny obejmować programy psychoterapii uzależnień i współuzależnień oraz udzielanie indywidualnych świadczeń zapobiegawczo-leczniczych i rehabilitacyjnych osobom uzależnionym od alkoholu i członkom ich rodzin zgodnie z zaleceniami zawartymi w § 3,
- zakłady te prowadzą dokumentację medyczną oraz sprawozdawczość określoną w odrębnych przepisach,
- kwalifikacje pracowników i osoby kierującej zakładem powinny być zgodne z zaleceniami określonymi w § 2 ust. 3 oraz w § 18,
- rodzaje zakładów oraz zakresy ich zadań powinny być dostosowane do zaleceń określonych w § 6-11,
- warunki niezbędne do realizacji programu psychoterapeutycznego i warunki udzielania świadczeń zdrowotnych powinny być zgodne z § 12,
- przyjmowanie i wypisywanie pacjenta z zakładu całodobowego powinno odbywać się zgodnie z wymogami określonymi w § 14.
- Zakłady lecznictwa odwykowego, będące niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej, współpracują z wojewódzkim ośrodkiem terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia w zakresie określonym w § 5 ust. 1 i 2.
§ 18.
- Pracownicy zakładów lecznictwa odwykowego obowiązani są do doskonalenia zawodowego i dokształcania w zakresie udzielania świadczeń leczniczych osobom uzależnionym i współuzależnionym.
- Osoby prowadzące terapię uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia powinny posiadać kwalifikacje zawodowe uzyskane w specjalistycznych programach szkoleniowych w zakresie terapii uzależnień, potwierdzone certyfikatem specjalisty psychoterapii uzależnień lub instruktora terapii uzależnień.
- Zasady realizacji programów szkoleniowych, o których mowa w ust. 2, oraz system wydawania certyfikatów opracowuje Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w porozumieniu z Instytutem Psychiatrii i Neurologii.
- W zakresie dostosowania kwalifikacji personelu do potrzeb lecznictwa odwykowego zakłady opieki zdrowotnej współdziałają z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pełnomocnikiem zarządu województwa do spraw profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz z organami jednostek samorządu terytorialnego.
§ 19.
- Zakład lecznictwa odwykowego może być przekształcony w wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, po uzyskaniu pozytywnej opinii Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w zakresie realizacji wszystkich zadań wymienionych w § 5 ust. 1.
- Do czasu utworzenia wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, po uzyskaniu pozytywnej opinii Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, zarząd województwa może upoważnić do wykonywania zadań określonych w § 5 inny zakład lecznictwa odwykowego.
- Obwodowa poradnia odwykowa, działająca w dniu wejścia w życie rozporządzenia, staje się poradnią dla osób z problemami alkoholowymi, po uzyskaniu pozytywnej opinii kierownika wojewódzkiego ośrodka terapii uzależnienia od alkoholu i współuzależnienia, co do zadań wymienionych w § 7 ust. 2.
- Organizacja i wykonywanie zadań zakładów lecznictwa odwykowego zostaną dostosowane do przepisów rozporządzenia do dnia 1 stycznia 2002 r.
§ 20.
Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.